Pages

Wednesday, July 28, 2010

!!!सपनी!!!


आज राती सपनी तिम्रो मेरो भेट भयो!
एकान्तमा थियौ तिमी हातमा भने झोला थियो!!!
मनका कुरा खोल्छु भन्दा तिमी थियौ हतारमा!!
तिम्रो पछि लाग्दै थिए म पनि त अध्यारोमा!!


कहिले भने अघि जान्छु घरि तिम्रो पछि!!
बोलचाल हाम्रो नभए नि भएको थे साथी!!!
तिम्रो रुपको वर्णन अब गरु म कति कति!!
स्वर्गलोककी अप्सरा झै राम्री कति कति!!

कहिले जान्थेउ उकाली फेरी झर्थेउ ओरालीमा!!!
तिम्रो पछि लाग्दा लाग्दै भेटे बल्ल देउरालीमा!!!!
यस्तै यस्तै कुरा थिए सपनीमा देख्दा खेरी!!!
हैन भन्थे हो रहिछ एक्लै थिए उठदाखेरी!!!

शोभाकान्त पोख्रेल!!!
दोहा कतार!!!!

Tuesday, July 27, 2010

!!!!फेशन!!!!


हे भगवान कस्ता आए चलन!!!
अब कुरा गरु कसरी!!!
घाइतेले नपाउने मलम!!!
फेशनको कुरा गर्छु सरसरी!!!

अब चिन्न पनि गाह्रो केटा हो को केटी!!!
केटाको कुरा गर्ने हो त देख्नै नहुने ठिटी!!
ठिटीहरुको के कुरा आम्मै नि कपडा नै कस्तो!!
हुन त होला है महंगो छोडेर खोज्या सस्तो!!!

गुन्युँ चोलीको कुरा गर्यो!!!!
भन्छन गाठे पाखे!!!!
ठुला ठुला चस्मा पहिर्यो!!!
हुन्छन् चार आखे!!!

केटा पनि उस्तै आजकल!!!
फेसन नै भो चर्को!!!!
सोझा साझा देखे भने भनि दिने अंकल!!!
राम्रै कुरा गर्दा पनि बोली भने चर्को!!!

काम छैन दिनै भरी यता उता डुल्ने!!
साझँ पर्नै पाको छैन भट्टी भट्टी झुल्ने!!!!!!!
हेर्दा हेर्दै दङ्ग पर्ने आजकलको फेशन!!!
कता गए छोरा छोरी बाउ आमालाइ टेन्सन!!!!



बाँकी अर्को भागमा!!!!!!
समय अनुसार लेखे गल्ती भए माफी है !!!!

Wednesday, July 21, 2010

!!!!!!!किन!!!!!!



रुकुम रोल्पा आउने झाडा बान्ता,
सिंहदरबार किन आउदैन!!!
जता ततै बाढी पहिरो,
संबिधान सभाको भबन किन बगाउदैन!!!
जता ततै चोरी लुटपाट,
नेताको घरमा किन हुदैन!!!
नारी शोषण बलत्कार जता ततै,
संसद भबनमा किन हुदैन!!!
जता ततै दुर्घटना मात्रै अकालमै कति मरे,
तर नेता किन कहिल्यै मर्दैनन्!!!!!
जहिले पनि नेतामा लुछाचुडी,
कहिल्यै पनि राम्रा मन्त्री किन बनेनन्!!!!

Friday, July 16, 2010

गजल रचनाका आधारभूत केहि तत्व र नियमहरु l

_____________________________________खगेन्द्र पन्धाक लिम्बू


[पर्सियामा एकजना अन्धाले लयात्मक विधाको कविताको सुरुवात गरेर गाउन थालेको ईतिहाँसलाई गजलको प्रमुख उत्पत्ति मानिए पनि अर्को तर्फ अरबियन युगको प्रचलित लयात्मक कवितालाई पर्सियामा गीत-संगीतको रुपमा बिकाश गरी गायनयोग्य रुपमा अन्य अरबियन देश, भारत तथा बिस्वभर ब्यापक गरिएको मान्यता पनि छ lगजलको ईतिहाँस लामो छ lधेरै धारणा र अव-धारणाहरु छन् lत्यो यहाँ समाबेश गरेको छैन l]


१.
बहर(मिटर)= सेरको लयात्मकता(छन्द)l जसले मिश्र(हरफ)हरुसंग तुलनात्मक सम्बन्ध राख्छ lस्वर-वर्णको मात्रा,यमक र लम्बाई वा पदको संरचनाको आयतन जसको आधारमा मत्लाको सिर्जना हुन्छ र मिटर(मात्रा) अनुप्रास(काफिया) र रदीफको सन्तुलनमा बाँकी मिसरा र सेरहरू निर्माण हुन्छन l
गजलका प्रत्येक मिसराका सेरहरुले बहरसंग सन्तुलनमा रहनु पर्दछ l जस्तै:
आफ्नै जीवन बालेर राप ताप्दैछु अचेल l
आफ्नै जीवन ढालेर आयु नाप्दैछु अचेल l

२.
रदीफ = शब्द वा शब्दहरु l जो गजलका अन्तिमका २ हरफमा छन्दमा टुंगीन्छंन र प्रत्येक मिसराको सेरमा दोहोरिन्छ्न l रदीफ बिनाको गजल पनि देखिएका छन् l त्यस्ता गजललाई 'गैर-मुरद्दफ' भनिन्छ l
रदीफ र काफिया भएका जस्तै: कोष्ठमा हेर्नुस-
आफ्नै जीवन बालेर राप ताप्दैछु (अचेल) l
आफ्नै जीवन ढालेर आयु नाप्दैछु (अचेल) l
दोहोरो रदीफको पनि अचेल प्रयोग देखिन्छ l जो मिसराको जुन ठाउँमा पनि आउन सक्छ l

३.
काफिया =रदीफ अगाडी प्रयोग हुने शब्द वा शब्दहरु जसको सन्तुलित ध्वनि हुन्छ र यसले गजलको वजन दिन्छ l
जस्तै: कोष्ठमा हेर्नुस -
आफ्नै जीवन बालेर राप (ताप्दैछु) अचेल l
आफ्नै जीवन ढालेर आयु (नाप्दैछु) अचेल l
दोहोरो काफियाको पनि अचेल प्रयोग देखिन्छ lजो मिसराको जुन ठाउँमा पनि आउन सक्छ l
स्वर-वर्णको आधारमा पूर्ण नमिलेको काफियालाई आंसिक काफिया भनिन्छ र एक अक्षरको स्वर-वर्ण मात्र मिलेको काफियालाई कान्छो वा एकाक्षरी काफिया भनिन्छ l यस्तो खालको काफीया भएका गजलहरु देखिए पनि राम्रो र संगीतमा श्रुतिमाधुर्य मानिंदैनन l
४.
मत्ला= गजलको प्रथम २ सेर वा मिसरा(हरफ वा पद )हरु l जहाँ रदीफको प्रयोग गरिन्छ l यो गजलको महत्व-पूर्ण अङ्ग हो l किन भने यहाँ प्रयोग भएका रदीफ र काफियामा पूरै गजल निर्भर हुनु पर्दछ l
जस्तै:कोष्ठमा हेर्नुस -
(आफ्नै जीवन बालेर राप ताप्दैछु अचेल l
आफ्नै जीवन ढालेर आयु नाप्दैछु अचेल l )

चुह्यो ईमान रहेन नाता वस्तीमा ओवानो
आफ्नै जीवन गालेर छानो छाप्दैछु अचेल l

फाट्यो पुरानो चलन जब मक्किंदै छातीमा
आफ्नै जीवन टालेर घाऊ खाप्दैछु अचेल l

शैय्या टेकेर हाँसेको जात मान्छेको भीडमा
आफ्नै जीवन फालेर भिक्षा थाप्दैछु अचेल l

५.
मक्ता =गजलको अन्तिम सेर l जहाँ सर्जकको महत्वपूर्ण छाप र भाव गजलमा छोडिनु पर्दछ l यहाँ गजल सर्जकको छोटो नाम 'तख्हल्लुस' लेखेर छोडिन्छ l त्यसो नगरी पनि हुन्छ l जस्तै: हेर्नुस कोष्ठमा 'तख्हल्लुस'-
शैय्या टेकेर हाँसेको( 'चुम' )मान्छेको भीडमा
आफ्नै जीवन फालेर भिक्षा थाप्दैछु अचेल l

६.
सेरको प्रथम मिसरालाई 'मिसरा ए उल्ला' भनिन्छ l
सेरको दोश्रो मिसरालाई'मिसरा ए सानी'भनिन्छ l

यो गजलको साधारण नियम मात्र हुन् l यति जानियो भने चल्ती आधुनिक गजलमा सिद्ध हस्त हुन सकिन्छ l गजलका बारेमा धेरै अवधारणाहरु छन् र धेरै व्यापक नीतिनियम पनि l तर अहिले यति जाने काफी होला भन्ने सोचेको छु l

लयका नियम:-
आफ्नै/ जीवन/बालेर\\ राप /ताप्दैछु/ अचेल /l =२/+३/+३\\२/+३/+३\=१६
आफ्नै/जीवन/ढालेर\\आयु /नाप्दैछु /अचेल l =२/+३/+३\\२/+३/+३\=१६ यसरी प्रत्येक यति र गति बीच शब्दको बराबर मात्रा(मिटर) मिल्नु पर्दछ l

चुह्यो/ ईमान/रहेन\\ नाता/वस्तीमा/ओवानो\ =२/+३/+३\\२/+३/+३\=१६
आफ्नै/जीवन/गालेर\\छानो/छाप्दैछु/अचेल \l =२/+३/+३\\२/+३/+३\=१६ हेर्नुस- प्रत्येक मिसरामा समानता छ l

फाट्यो पुरानो चलन जब मक्किंदै छातीमा
आफ्नै जीवन टालेर घाऊ खाप्दैछु अचेल l

शैय्या टेकेर हाँसेको जात मान्छेको भीडमा
आफ्नै जीवन फालेर भिक्षा थाप्दैछु अचेल l


पूर्ण शब्द यति र गतिको कारणले टुक्रिए वा विभत्स भएमा भाषा र लय स्वयं भंग हुन्छ l
जस्तो:
सपनीमा आउनू =सपनी/मा आउनू/ यहाँ -सपनी/मा टुक्रिए पनि /सपनी/ को अर्थ छ र पूर्ण छ l
तर-
/मा आउनू/ ले अशुद्धि र भाषागत भ्रसं उब्जाएकोले स्वत: गल्ति र लय भंग हुन्छ यस्तो अवस्थामा l

मैले सुत्रगत नगरेको माथिको २ वटा सेरलाई पनि मैले गरेको सूत्रको आधारमा अब आफैं सुत्रगत गरेर हेर्नुस र यसरी नै सिर्जना गर्ने कोशिस गर्नुस l

Wednesday, July 14, 2010

आमा


आमा तिम्रो सेवा गर्न म फेरी फर्के आउदै छु!
आफ्नै गाउँ पाखा सम्झिएर म फर्केर आउदै छु!!
जति पसिना बगाउनु परे पनि आफ्नै माटोमा बगाउने छु!!
आमा म तिम्रो सेवा गर्न फेरी फर्केर आउदै छु!!

यो बिरानो मुलुक अब कहिल्यै धाउदिन!!
बाचा गर्छु आमा म तपाइलाइ कहिल्यै रुवाउदिन!!
नयाँ बिहानीको किरण फेरी जगाउने छु!!
आमा म तिम्रो सेवा गर्न फेरी फर्केर आउदै छु!!

बुढेसकालको साहरा प्रदेश धाउदा कति मन रोएको होला!
हरेक पलमा आशुले मुख धोएको होला!!
आफ्नै गाउबेशी साझ बिहान धाउने छु!!
आम तिम्रो सेवा गर्न म फर्केर आउदै छु!!